Kể từ thời điểm phát hiện ra sao Diêm Vương vào năm 1930, trẻ em đến tuổi đi học sẽ được học về 9 hành tinh trong hệ mặt trời của chúng ta. Từ cuối những năm 1990, toàn bộ đã chính thức thay đổi, những nhà thiên văn học tranh luận về việc “Liệu rằng Pluto có phải là một trong những hành tinh hay là không?”
Trong một đưa ra quyết định gây nhiều tranh cãi, Cộng đồng Thiên văn Quốc tế (International Astronomical Union) ở đầu cuối đã đưa ra đưa ra quyết định vào năm 2006, họ gọi sao Diêm Vương (Pluto) là “hành tinh lùn“, loại bỏ nó ra khỏi danh sách những “hành tinh thực” có trong khối hệ thống tích điện mặt trời của chúng ta. Vì vậy, chỉ với 8 hành tinh trong hệ Mặt trời.
Những hành tinh trong hệ mặt trời được mô tả bởi một hình minh hoạ trên máy tính NASA, không hiển thị quỹ đạo và kích thước. (Nguồn ảnh: NASA)
Tuy nhiên, ngày này những nhà thiên văn học đang tìm kiếm một hành tinh khác trong hệ mặt trời của chúng ta, là một trong những “hành tinh thứ 9 thực sự“, sau thời điểm minh chứng về sự việc tồn tại của hành tinh này được công bố vào trong ngày 20 tháng 1 năm 2016. Những nhà khoa học gọi là “Hành tinh thứ 9“, gấp khoảng 10 lần khối lượng của Trái đất và 5.000 lần khối lượng của sao Diêm Vương.
Dưới đấy là thứ tự của 8 (hoặc 9) hành tinh, chính thức từ hành tinh nằm gần nhất với Mặt trời và sinh hoạt bên phía ngoài trải qua hệ Mặt trời: sao Thủy, sao Kim, Trái đất, sao Hỏa, sao Mộc, sao Thổ, sao Thiên Vương, sao Hải Vương – và “hành tinh thứ 9” (Planet Nine).
Thứ tự những hành tinh
Dưới đấy là một tổng quan ngắn gọn về 8 hành tinh chính trong hệ Mặt trời của chúng ta, theo thứ tự từ trong ra ngoài:
Sao Thủy ( Mercury)
Sao Thủy là hành tinh nằm gần nhất với Mặt trời, chỉ to hơn so với Mặt trăng của Trái đất một chút. Mặt ban ngày của nó bị hơ nóng bởi tia nắng mặt trời, hoàn toàn có thể đạt 450 độ C (840 độ F), nhưng vào đêm tối, nhiệt độ hạ xuống âm đến hàng nghìn độ, dưới mức đóng băng. Sao Thủy hầu như không tồn tại không khí để hấp thụ những tác động của thiên thạch, vì vậy mặt phẳng của nó bị “rỗ” với nhiều hố lớn, giống như mặt trăng. Trải qua nhiệm vụ bốn năm, tàu vũ trụ MESSENGER của NASA đã bật mí quang cảnh của những hành tinh đó đã thử thách những kỳ vọng của những nhà thiên văn học.
- Phát hiện: Được biết đến bởi người La Mã và Hy Lạp cổ đại và hoàn toàn có thể quan sát bằng mắt thường.
- Đặt tên theo: Sứ giả của những vị thần La Mã
- 2 lần bán kính: 4.878 km
- Quỹ đạo: 88 ngày Trái đất
- Ngày: 58,6 ngày Trái đất
Sao Kim (Venus)
Nam bán cầu của sao Kim, được quan sát trong vùng tử ngoại. Nguồn ảnh: ESA
Hành tinh thứ hai tính từ Mặt trời, sao Kim là hành tinh cực kỳ nóng, thậm chí còn nóng hơn cả sao Thủy. Bầu không khí của hành tinh này rất ô nhiễm và độc hại. Áp suất trên mặt phẳng sao Thủy sẽ nghiền nát và giết chết bạn.
Những nhà khoa học mô tả vị trí của sao Kim như là một trong những hiệu ứng nhà kính mất kiểm soát(runaway greenhouse effect). Kích thước và cấu trúc của sao Kim tương tự giống với Trái đất, bầu khí quyển dày đặc, ô nhiễm và độc hại giữ nhiệt trong “hiệu ứng nhà kính” mất kiểm soát. Nhưng điều kỳ lạ, sao Kim lại quay chậm theo hướng ngược lại với hầu hết những hành tinh khác.
Người Hy Lạp cho rằng sao Kim gồm hai vật thể không giống nhau – một là bầu trời vào buổi sáng và hai là vào buổi tối. Chính vì nó là thường sáng hơn ngẫu nhiên vật thể nào khác trên bầu trời – ngoại trừ mặt trời và mặt trăng – sao Kim đã gây ra nhiều report về vật thể bay không xác định (unidentified flying object – UFO).
- Phát hiện: Được biết đến bởi người La Mã và Hy Lạp cổ đại và hoàn toàn có thể quan sát bằng mắt thường.
- Đặt tên theo: Nữ thần tình yêu và vẻ đẹp của La Mã
- 2 lần bán kính: 12.104 km
- Quỹ đạo: 225 ngày Trái đất
- Ngày: 241 ngày Trái đất
Trái đất
Hình ảnh Trái đất được chụp từ vệ tinh dự báo thời tiết của Nga Elektro-L No.1.Nguồn ảnh: NTsOMZ
Hành tinh thứ ba tính từ Mặt trời, Trái đất là một trong những hành tinh nước (Waterworld), với hai phần ba hành tinh được chứa đựng bởi đại dương và là hành tinh duy nhất được biết đến có tồn tại sự sống. Bầu khí quyển của Trái đất là giàu nitơ và oxy để duy trì sự sống. Mặt phẳng của Trái Đất xoay quanh trục của nó với vận tốc 467 mét mỗi giây – khoảng hơn 1.000 mph (1.600 kph) – tại đường xích đạo. Hành tinh quay một vòng quanh Mặt trời với vận tốc 29 km mỗi giây.
- 2 lần bán kính: 12.760 km
- Quỹ đạo: 365,24 ngày
- Ngày: 23 giờ, 56 phút
Sao Hỏa (Mars)
Những nhà nghiên cứu và phân tích sao Hỏa đang tập trung vào hai cảm ứng trên Trái Đất và hành tinh quay xung quanh để nắm rõ hơn về những nguồn metan trên hành tinh Đỏ. Nguồn ảnh: Kính viễn vọng không khí.
Hành tinh thứ tư tính từ Mặt trời, sao Hỏa là một trong những hành tinh đất đá và lạnh. Bụi bẩn là một trong những oxit sắt, xuất hiện rất nhiều trên mặt phẳng hành tinh làm cho mặt phẳng nó hiện lên với red color đặc thù. Hành tinh sao Hỏa có những điểm tương đương với Trái đất: mặt phẳng đất đá, có núi và thung lũng, và khối hệ thống bão trải dài từ vị trí những cơn lốc lốc xoáy – giống như cơn gió xoáy mang bụi – đến những cơn lốc bụi nhấn chìm hành tinh. Bụi phủ kín mặt phẳng sao Hỏa và hành tinh sao Hỏa ngập tràn nước đóng băng. Những nhà khoa học cho rằng hành tinh sao Hỏa sẽ ngập tràn nước lỏng ngay trong lúc nhiệt độ nóng lên, tuy vậy hiện nay nó đang là một trong những hành tinh lạnh và giống sa mạc.
Bầu khí quyển của sao Hỏa quá mỏng dính để nước lỏng tồn tại được trên mặt phẳng hành tinh trong bất kể thời hạn nào. Những nhà khoa học cho rằng hành tinh sao Hỏa cổ đại có ĐK tồn tại sự sống và hy vọng rằng những dấu hiệu về sự việc sống trong quá khứ – thậm chí có trong sinh học ở hiện tại – hoàn toàn có thể tồn tại được ở Hành tinh Đỏ.
- Phát hiện: Được biết đến bởi người La Mã và Hy Lạp cổ đại và hoàn toàn có thể quan sát bằng mắt thường.
- Đặt tên theo: Thần chiến tranh của La Mã.
- 2 lần bán kính: 6.787 km.
- Quỹ đạo: 687 ngày Trái đất.
- Ngày: Chỉ hơn một ngày Trái đất (24 giờ, phút 37).
Sao Mộc (Jupiter)
Hình ảnh chụp cận cảnh “Vết đỏ lớn – Great Red Spot” của sao Mộc bằng tàu vũ trụ Voyager. Nguồn ảnh: NASA / JPL-Caltech
Hành tinh thứ 5 tính từ Mặt trời, sao Mộc (Jupiter) là một trong những hành tinh rất rộng, lớn nhất trong hệ Mặt trời của chúng ta. Mộc tinh là một trong những hành tinh khí khổng lồ, chứa chủ yếu là khí hiđrô và heli. Lớp khí quyển ngoài cùng hiện lên với nhiều dải mây ở những độ cao không giống nhau, do kết quả của hiện tượng nhiễu loạn khí động và tương tác với những cơn lốc tại biên. Một điểm sáng nổi trội là Vết đỏ lớn (Great Red Spot), một cơn lốc khổng lồ được biết đến tồn tại ít nhất từ hàng nghìn năm vừa qua. Sao Mộc có từ trường mạnh, với hàng tá mặt trăng xung quanh, trông nó giống như hệ Mặt trời thu nhỏ.
- Phát hiện: Được biết đến bởi người La Mã và Hy Lạp cổ đại và hoàn toàn có thể quan sát bằng mắt thường.
- Được đặt tên: Truyền thuyết Hy Lạp & La Mã.
- 2 lần bán kính: 139.822 km.
- Quỹ đạo: 11,9 năm Trái đất.
- Ngày: 9.8 giờ Trái đất.
Sao Thổ (Saturn)
Hình ảnh màu thực tiễn của Sao Thổ. Nguồn ảnh: NASA / JPL / Space Science Institute
Sao Thổ là hành tinh thứ 6 tính theo {khoảng cách} trung bình từ Mặt trời, được biết nhiều nhất là vành đai của nó. Khi Galileo Galilei lần trước tiên nghiên cứu và phân tích về sao Thổ, vào đầu những năm 1600, ông nghĩ rằng sao Thổ là một trong những vật thể gồm có ba phần. Vì không biết Galileo Galilei đã nhìn thấy một hành tinh có vành đai, những nhà thiên văn học đã hoảng sợ khi nhìn vào bạn dạng vẽ thu nhỏ – hành tinh có một vệ tinh lớn và hai vệ tinh nhỏ – trong ghi chú của Galileo Galilei, như một danh từ trong câu dùng để làm mô tả về tò mò.
Hơn 40 năm sau, Christiaan Huygens sử dụng kính thiên văn với độ phóng đại to hơn thì ông phát hiện ra đấy là vành đai chứ không phải vệ tinh như Galileo từng nghĩ. Những vành đai được tạo ra từ đá và băng đá. Những nhà khoa học vẫn chưa chắc hẳn rằng được rằng sao Thổ được hình thành ra sao. Hành tinh khí khổng lồ này chứa chủ yếu là hydro và heli. Ngoài ra, Thổ tinh còn tồn tại nhiều mặt trăng.
- Phát hiện: Được biết đến bởi người La Mã và Hy Lạp cổ đại và hoàn toàn có thể quan sát bằng mắt thường.
- Đặt tên theo: Thần nông nghiệp La Mã.
- 2 lần bán kính: 120.500 km.
- Quỹ đạo: 29,5 năm Trái đất.
- Ngày: Khoảng 10,5 giờ Trái đất.
Sao Thiên Vương (Uranus)
Sao Thiên Vương hiện lên đồng màu qua ảnh chụp của Voyager 2 năm 1986. Màu sắc của Thiên Vương tinh phản ánh sự xuất hiện của bụi mờ quang hóa học hiđrocacbon trên cao, nằm phía trên những đám mây mêtan. Màu lục-lam là do sự hấp thụ của khí mêtan. Nguồn ảnh: Lawrence Sromovsky, (ĐH Wisconsin-Madison.), Keck Observatory
Hành tinh thứ bảy tính từ Mặt trời, sao Thiên Vương là một trong những hành tinh độc nhất. Nó là hành tinh khí khổng lồ duy nhất có đường xích đạo vuông góc với quỹ đạo của nó và gần như tuy nhiên tuy nhiên với mặt phẳng quỹ đạo của hành tinh. Những nhà thiên văn cho rằng hành tinh va chạm với một vài vật thể khác có kích thước giống hành tinh trước kia, gây nghiêng. Độ nghiêng gây ra từng mùa khắc nghiệt kéo dài ra hơn 20 năm và chu kỳ quỹ đạo của sao Thiên Vương bằng 84 năm Trái Đất. Thiên Vương tinh có kích thước giống với Hải Vương tinh. Khí metan trong khí quyển tạo nên sao Thiên Vương có màu lục – lam và có nhiều mặt trăng, vành đai mờ.
- Phát hiện: William Herschel năm 1781 (trước đây Herschel từng nghĩ đó là một trong những ngôi sao 5 cánh).
- Đặt tên theo: Vị thần bầu trời của người Hy Lạp cổ.
- 2 lần bán kính: 51.120 km.
- Quỹ đạo: 84 năm Trái đất.
- Ngày: 18 giờ Trái đất.
Sao Hải Vương (Neptune)
Vận tốc gió của sao Hải Vương đạt hơn 1.500 mph và những cơn gió hành tinh sớm nhất có thể trong hệ mặt trời. Nguồn ảnh: NASA / JPL
Hành tinh thứ 8 tính từ Mặt trời, Hải Vương tinh được biết đến nhờ những cơn gió vượt trội nhất – nhiều khi còn nhanh hơn vận tốc âm thanh. Sao Hải Vương nằm ở xa và lạnh. Hành tinh này nằm xa gấp 30 lần so với {khoảng cách} Trái đất tính từ Mặt trời. Hải Vương tinh là hành tinh trước tiên được dự đoán sự tồn tại bằng phương pháp sử dụng toán học, trước lúc nó được phát hiện. Sự bất thường trong quỹ đạo của sao Hải Vương dẫn đến việc nhà thiên văn học người Pháp – Alexis Bouvard đã đề nghị một vài nhà thiên văn học khác hoàn toàn có thể gây một lực hút mê hoặc. Nhà thiên văn học người Đức – Johann Galle sử dụng những phép tính để hỗ trợ xác định Hải Vương tinh bằng kính thiên văn. Sao Hải Vương to hơn khoảng 17 lần so với Trái Đất.
- Phát hiện: năm 1846.
- Đặt tên theo: Thần nước của La Mã.
- 2 lần bán kính: 49.530 km.
- Quỹ đạo: 165 năm Trái đất.
- Ngày: 19 giờ Trái đất.
Sao Diêm Vương (Hành tinh lùn – Dwarf Planet)
Sao Diêm Vương và những mặt trăng của nó xoay quanh mặt trời nằm gần rìa của hệ Mặt trời. Nguồn ảnh: SPACE.com/Karl Tate.
Sao Diêm Vương là hành tinh thứ 9 tính từ Mặt trời, nó không giống với những hành tinh khác ở nhiều điểm sáng. Diêm Vương tinh nhỏ hơn Mặt Trăng của hành tinh Trái Đất. Quỹ đạo của sao Diêm Vương nằm trong quỹ đạo của sao Hải Vương và sau đó, tách ra khỏi quỹ đạo đó. Từ thời điểm năm 1979 đến đầu xuân năm mới 1999, Diêm Vương tinh chính thức được cho là hành tinh thứ 8 tính từ Mặt trời. Nhưng sau đó, vào trong ngày 11 tháng 2 năm 1999, nó đi theo con đường của sao Hải Vương rồi quay trở lại thành hành tinh nằm xa nhất trong hệ Mặt trời – đến tận khi nó bị “giáng xuống” là hành tinh lùn.
Hành tinh lùn Pluto nằm cách Hải Vương tinh 228 năm. Quỹ đạo của Pluto bị nghiêng so với mặt phẳng chính của hệ Mặt trời – nơi mà những hành tinh khác xoay quanh – khoảng 17,1 độ. Nó là một trong những hành tinh đá, lạnh cùng một bầu không khí rất phù du. Nhiệm vụ New Horizons của NASA đã tiến hành chuyến tàu bay vũ tụ trước tiên trong lịch sử hào hùng lên sao Diêm Vương vào trong ngày 14 tháng 7 năm 2015.
- Phát hiện: Clyde Tombaugh năm 1930.
- Đặt tên theo: Thần địa ngục của La Mã, Hades.
- 2 lần bán kính: 2.301 km.
- Quỹ đạo: 248 năm Trái đất.
- Ngày: 6.4 ngày Trái đất.
Hành tinh thứ 9 (Planet Nine)
Hành tinh thứ 9 quay xung quanh Mặt trời với {khoảng cách} xa gấp 20 lần so với quỹ đạo sao Hải Vương. Trong số đó, quỹ đạo của sao Hải Vương là 49,530 km tính từ mặt trời đến điểm gần nhất. Quỹ đạo của hành tinh kỳ lạ xa hơn khoảng 600 lần so với quỹ đạo Mặt trời tính từ ngôi sao 5 cánh.
Những nhà khoa học không thể quan sát trực tiếp hành tinh thứ 9. Sự tồn tại của hành tinh thứ 9 được quan sát bởi hiệu ứng mê hoặc của nó so với những hành tinh khác trong vành đai Kuiper, một khu vực nằm rìa hệ Mặt trời – nơi những vật thể đóng băng còn còn sót lại từ sự Thành lập của mặt trời và những hành tinh.
Nhà khoa học Mike Brown và Konstantin Batygin tại Viện Technology California ở Pasadena mô tả minh chứng về hành tinh 9 trong một nghiên cứu và phân tích được công bố trên Tạp chí Thiên văn. Phân tích này được dựa trên những quy mô toán học và mô phỏng máy tính phụ thuộc vào những quan sát trong sáu Thiên thể vành đai Kuiper Belt khác nhỏ hơn so với quỹ đạo tương thích trong một vấn đề tương tự.
Nếu nhấn mạnh vào việc có cả sao Diêm Vương thì hành tinh đó sẽ nằm sau sao Hải Vương (Neptune) trong danh sách. Diêm Vương tinh thực sự đã ra khỏi danh sách này vì “độ nghiêng quá lớn“, có quỹ đạo hình elip (hai trong số những lý do khiến cho nó bị loại bỏ ra khỏi danh sách). Trên thực tiễn, điều thú vị là hành tinh Pluto từng là hành tinh thứ tám. Để nắm rõ hơn, hãy tham khảo tiếp thông tin tiếp sau đây:
Những hành tinh trái đất (Terrestrial planets)
Bốn hành tinh nằm bên trong được gọi là “những hành tinh trái đất“, bởi giống như Trái đất, mặt phẳng của những hành tinh này toàn bộ là đá. Sao Diêm Vương cũng có thể có một mặt phẳng rắn (và mặt phẳng này rất lạnh) nhưng không lúc nào được vào cùng nhóm với bốn hành tinh trái đất còn lại.
Những hành tinh kiểu Sao Mộc (Jovian planets)
Bốn hành tinh lớn nằm bên phía ngoài – sao Mộc, sao Thổ, sao Thiên Vương và sao Hải Vương – được biết đến như là “những hành tinh kiểu sao Mộc” (tức là “giống với sao Mộc” – Jupiter-like). Do bởi, toàn bộ những hành tinh này thường rất lớn so với những hành tinh trái đất và có khí trong tự nhiên, chứ không phải mặt phẳng đá (“Tuy vậy một vài hoặc toàn bộ trong số chúng hoàn toàn có thể có lõi rắn”, những nhà thiên văn bật mí.) Theo NASA cho thấy thêm, “hai trong số những hành tinh nằm bên phía ngoài quỹ đạo sao Hỏa – sao Mộc (Jupiter) và sao Thổ (Saturn) – được gọi là hành tinh khí khổng lồ, xa hơn là sao Thiên vương và sao Hải Vương được gọi là hành tinh nước đá khổng lồ“. Điều này là chính vì hai hành tinh đầu toàn bộ là khí, còn hai hành tinh ở đầu cuối là băng đá. Toàn bộ bốn hành tinh này chứa chủ yếu là khí hydro và heli.
Những hành tinh lùn
Theo định nghĩa của Cộng đồng Thiên văn Quốc tế (IAU) về hoạt động một hành tinh chính thức như vậy này: Một hành tinh vòng quanh Mặt trời mà không phải là vệ tinh của hành tinh khác, đủ lớn để hoàn toàn có thể làm tròn bằng trọng tải riêng (nhưng được không thật lớn khi chính thức trải qua phản ứng tổng hợp hạt nhân, như một ngôi sao 5 cánh ví dụ điển hình) và đã “dọn sạch những vùng lân cận” của hầu hết những vật thể quỹ đạo khác. Vâng, đó là một trong những “miếng“.
Vấn đề so với hành tinh lùn Pluto, kề bên kích thước nhỏ và quỹ đạo khác thường của nó, đó là việc nó share không khí của tớ với rất nhiều vật thể khác trong vành đai Kuiper, ngoài Hải Vương tinh. Tuy nhiên, việc “cách chức” sao Diêm Vương ra khỏi danh sách vẫn còn đấy gây tranh cãi.
Định nghĩa mà Cộng đồng Thiên văn Quốc tế IAU đưa ra so với hành tinh tròn nhỏ khác trong số hành tinh lùn, bao hàm Thiên thể Vành đai Kuiper – Kuiper Belt objects, Eris, Haumea và Makemake (là những hành tinh đủ lớn).
Ngoài ra vẫn còn đấy một hành tinh lùn nữa là hành tinh Ceres, một vật thể tròn trong vành đai tiểu hành tinh nằm giữa sao Hỏa và sao Mộc. Trên thực tiễn, hành tinh lùn Ceres chỉ được xem là một hành tinh khi được phát hiện ra vào năm 1801 và sau đó nó được gọi là một trong những tiểu hành tinh. Một vài nhà thiên văn học muốn Để ý đến hành tinh lùn Ceres là hành tinh thứ 10 (không nên nhầm lẫn với hành tinh Nibiru hoặc hành tinh X), nhưng nếu theo Reviews này thì có kỹ năng hệ Mặt trời có 13 hành tinh, với nhiều bị ẩn để tò mò.
